Çene Eklemi Tedavisi
Çene eklemi nedir?
Çene eklemi; konuşma, çiğneme ve yutkunma gibi yaşamsal fonksiyonların yerine getirilmesinde rol oynayan yapılardan biridir. Alt çenenin bu fonksiyonları yerine getirebilmesi için çene eklemine kaslar, dişler, destek diş dokuları, salgı bezleri, dil ve diğer yumuşak dokular eşlik eder. Çene eklemi yapılarını olumsuz etkileyen her türlü etken, bahsedilen hayati fonksiyonları yerine getirmemizde bize zorluk çıkarmaktadır.
Çene eklemi tedavisi nedir?
Çene eklemi tedavisi; yüz ve çene bölgesindeki ağrı, rahatsızlık, yorgunluk hissi ve çeşitli seslerin teşhis ve tedavisidir.
Çene eklemi ve yüz ağrılarının sebepleri nelerdir?
Yüz bölgesinde; çiğneme, yutkunma ve konuşma gibi bireyin yaşamsal fonksiyonlarını sürdürebilmeleri için bir çok kas bulunur. Çiğneme kasları, yüz bölgesinde uyum içerisinde çalışan kaslardır ve sağlıklı bireylerde herhangi bir ağrı şikayetine sebep olmazlar.
Yüz ve çene eklemi bölgesinde hissedilen ağrının bir çok sebebi olabilir. Bu ağrıların hangi bölgede, hangi zaman diliminde ve ne sıklıkla olduğunun tespit edilmesi önemlidir. Bireylerin şikayetlerini doğru ve eksiksiz bir şekilde hekimine anlatmasını takiben çene eklemi uzmanı tarafından yapılan klinik muayenede ağrının kaynağı bulunur.
Diş sıkma (bruksizm), diş gıcırdatma ya da uzun süre çiğneme kaslarının aktif şekilde kullanılması durumlarında bireyler, yüz ve çene bölgelerinde ağrı duyabilirler. Bu ağrılar; diş ağrısı, kulak ağrısı ya da çınlaması, baş ve boyun ağrısı, hatta sırt ağrısı şeklinde ortaya çıkabilmektedir.
Ağrı dışında, özellikle kulak bölgesinde bireylerin “çıtırtı”, “sürtünme hissi” ve “çene kilitlenmesi” şeklinde yakınmaları olabilir. Bu belirtiler sonucunda bireylerin mevcut rahatsızlığının tespit edilmesi ve çene eklem tedavisine başlanması gerekmektedir.
Çene eklemi rahatsızlıkları nasıl teşhis edilir?
Çene eklemi rahatsızlıkları genellikle kendisini çene eklemi ağrısı ile ortaya çıkarır. Hasta çoğunlukla yüz bölgesinde ve çene ekleminde ağrı nedeniyle diş hekimine başvurur. Bazı durumlarda kulak çınlaması da bu rahatsızlığa eşlik edebilir. Teşhis için en iyi yöntem, konusunda uzman bir diş hekiminin klinik muayenesidir. Hekim gerekli gördüğü durumlarda ayırıcı tanı olarak çene eklemi MR görüntüsü isteyebilir.
Dişlerimi sıktığımı nasıl anlayabilirim?
Diş sıkma veya gıcırdatma aktivitesi, hem gece hem de gün içerisinde meydana gelebilmektedir. Bireyler bu aktiviteyi gerçekleştirdiklerini her zaman farkedemeyebilirler. Ancak kendilerini takip ederek ve yüz bölgesindeki rahatsızlıklarını gözlemleyerek fikir sahibi olabilirler. Uyku anında gerçekleşen diş sıkma ya da diş gıcırdatmanın en büyük belirtisi, sabah uyanınca yüz kaslarında meydana gelen yorgunluk ya da ağrı hissidir. Buna çene eklemi ağrısı da çoğunlukla eşlik etmektedir. Gün içerisinde meydana gelen diş sıkma ya da diş gıcırdatma ise tespiti daha zor bir aktivitedir ve klinik muayene ile ortaya çıkartılabilir.
Dişlerimi neden sıkıyorum?
Yapılan bilimsel çalışmalarda, diş sıkma ya da diş gıcırdatma alışkanlığının birden çok (multifaktöriyel) sebebi olduğu ortaya çıkartılmıştır. Günümüzün şartları göz önünde bulundurulduğunda strese bağlı diş gıcırdatma sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. Özellikle stres yoğunluğunun arttığı dönemlerde bireylerin yukarıda belirtilen şikayetlerle daha sık karşılaştığı gözlemlenmiştir.
Stres dışındaki diş sıkma nedenleri:
– Sinirsel (nörolojik) rahatsızlıklar
– Genetik faktörler
– Günlük alışkanlıklar (dudak ısırma, tırnak yeme)
– Eksik uyku düzeni
– Yanlış vücut postürü
– Erken kaybedilen diş/dişler
– Doğru yapılmayan diş tedavileri
de diş sıkma alışkanlığını ve yüz bölgesi rahatsızlıklarını bireye kazandırabilir.
Çene eklemi ağrısı hangi durumlarda oluşur?
Çene eklemi ağrısının birden fazla nedeni olabilir. Çene eklemi rahatsızlıklarının başlıca nedeni diş sıkma ya da diş gıcırdatmadır. Bunun haricinde dudak ısırma, tırnak yeme, sakız çiğneme alışkanlıkları gibi günlük aktiviteler de uzun süreli ve rutin olarak yapıldığında çene ağrısına neden olabilir. Çene eklemine gelen bir darbe sonucu travma ya da yaralanma da çene eklemi ameliyatına kadar giden sorunlara yol açabilmektedir.
Diş sıkma ya da diş gıcırdatmanın tedavisi nedir? Nasıl yapılır?
Öncelikle diş sıkma ya da diş gıcırdatma alışkanlığının diş hekimliğinde uygulanan çene eklemi tedavisi (semptomatik) sonuca yöneliktir. Bu rahatsızlık birden çok etkene bağlı olduğu için çözümü de birden fazladır. Burada önemli olan konu, uygulanacak olan tedavi ya da tedavilerin doğru sıralamada ilerlemesidir.
Çene eklemi tedavisi yöntemlerini 2 ana başlık altında toplayabiliriz. Bunlardan ilki koruyucu tedaviler, ikincisi ise girişimsel tedavilerdir.
Koruyucu tedaviler :
- Oklüzal splint (plak) tedavisi
- Farmakolojik (ilaç) tedavi
- Fizik tedavi ve rehabilitasyon
- Psikiyatrik destek tedavisi
Girişimsel tedaviler:
- Oklüzal dengeleme (diş temaslarının eşitlenmesi)
- Protetik tedavi (tek diş / köprü protez ya da hareketli protez)
- Ortodontik tedavi (tel tedavisi)
- Cerrahi girişimler (çene eklemi ameliyatı / botoks vb.)
olarak sıralanabilir.
Çene eklemi tedavisinde ilk tercih ne olmalıdır?
Bahsedilen çene eklemi tedavileri içerisinde en önemli yere sahip uygulama “oklüzal splint” tedavisidir. Oklüzal splint tedavisi, yumuşak silikon materyalinden üretilen plaklardan farklı bir tedavidir. Sert akrilik olarak adlandırılan bir materyalden kişiye özelolarak üretilir. Tek çeneye (genellikle üst çene) uygulanır ve rahatsızlığın boyutuna göre farklılık gösteren kullanım şekli ve süresi vardır. Takıp çıkartılması, kullanımı, temizliği ve bakımı kolaydır. Konusunda uzman diş hekimi – çene eklem uzmanı tarafından uygulanmasını takiben belirlenen zaman aralıklarında kontrolleri tekrarlanır. Tedavi süresinin bitiminden sonra gerekli görülürse diğer tedavilere geçilebilir.
Oklüzal splint tedavisinin olumlu etkisini nasıl anlayabilirim ?
Oklüzal splint tedavisinin diş sıkma rahatsızlığına birden fazla etkisi bulunmaktadır. Öncelikle bu tedavi yöntemi ile çiğneme kaslarında relaksasyon (gevşeme) amaçlanmaktadır. Yüz ve çene bölgesinde diş sıkma ya da diş gıcırdatmaya bağlı oluşan ağrılar, çiğneme kaslarının gevşemesi sonucunda azalır ya da sonlanır. Ayrıca çene eklemlerinde bulunan eklem disklerinin daha rahat hareket etmesi bu tedavi yöntemi ile sağlanır. Bu etkilerin dışında oklüzal splint tedavisinin “fark ettirme” ve “çiğneme kuvvetlerinin eşit dağılımının sağlanması” gibi işlevleri de vardır. Yani çene eklemi tedavisi gören bireyde ağrının azaltılmasının yanı sıra, bireyin dişlerini sıktığını kendisine fark ettirmek ve çiğneme kuvvetlerinin her dişe ve çiğneme elemanına eşit miktarda dağılımını sağlamak amaçlanmaktadır.
Çene eklemi tedavisi neden önem taşır?
Çene eklemi tedavisi, mevcut bir çene rahatsızlığı varlığında hastayı oldukça rahatlatan bir uygulamadır. Çene eklemi rahatsızlıklarının yol açtığı yüz ve çene ağrısı kişinin günlük konforunu oldukça bozmaktadır. Özellikle gece diş sıkan kişlerde yorgun uyanmaya neden olmaktadır.
Çene eklem rahatsızlıkları tedavi edilmediği durumlarda çene eklem diski ya da çevre dokulara zarar verecek düzeye gelebilir. Bu gibi durumlarda çene ekleminde kilitlenme, eklem diskinin öne kayarak ağzın açık kalması, ya da ağzın kapanmaması gibi istenmeyen durumlarla karşılaşabilmek mümkündür. Bu nedenle hasta konforu ve sağlığı açısından çene eklemi tedavisinin ertelenmemesi önerilmektedir.
Unutmayalım ki çene eklemi ve çevre dokulardaki kas ağrısı bireylerde çiğneme etkinliğini etkileyebilecek unsurlardır. Çiğneme fonksiyonları doğru bir şekilde yerine getirilemezse besinler de ağızda iyi öğütülmeden mideye gider. Çiğneme işlemiyle gıdalar yutma aşamasına ne kadar iyi hazırlanırsa, midede besinlerin kimyasal sindirim aktivitesi ve emilimi o kadar hızlı olur. Çiğneme etkinliği düşük olan bireylerin bu nedenle gastrit, mide ülseri ve daha ileri rahatsızlıklara sahip olduklarını gösteren çalışmalar mevcuttur.
Masseter botoksu nedir? Her diş sıkan bireye uygulanabilir mi?
Masseter botoksu, en kuvvetli iki çiğneme kasından biri olan masseter kasına uygulanan botoks (botulinium toksini) işlemidir. Masseter kası içine enjekte edilen botoks uygulaması ile çiğneme kasında geçici bir fonksiyon kaybı yaratılır. Bunun iki etkisi vardır; İlki çok fazla ve şiddetli diş sıkan bireylerde bir tedavi yöntemi olarak kullanılabilir. İkinci etkisi ise estetik olarak yüzün inceltilmesidir.
Masseter botoksu günümüzde diş sıkmadan çok yüz estetiğini iyileştirme amacıyla tercih edilmektedir. Köşeli ve erkeksi olan çene formu olan bireyler, botoksla masseter kasının küçülmesini sağlayarak yüzünü inceltme amacıyla bu tedaviyi talep etmektedir.
Bu iki durumu birbirinden ayırmak önemlidir. Yüz estetiği kişinin kendi tercihine kalmış bir karardır. Fakat konu çene eklemi tedavisi ise, ilk tercih her zaman daha basit ve zararsız olan “oklüzal splint” uygulamasından yana olmalıdır. Botoks işleminin de bir cerrahi prosedür olduğu ve her cerrahi işlem gibi komplikasyonlara neden olabileceği unutulmamalıdır.