Spor Diş Hekimliği ve Travma

Eğer çocuğunuz herhangi bir spor dalı ile uğraşmaya başladıysa, yakın tanıdıklarınız arasında sporcu varsa ya da kendiniz, amatör veya profesyonel olarak spor ile uğraşıyorsanız, büyük bir ihtimalle spor diş hekimliğikavramı ile karşılaşmışsınız demektir. Sporcular, ister amatör ister profesyonel olsunlar; kariyerleri boyunca ister istemez pek çok spor kazasıile karşılaşabilmektedir. Tam olarak bu noktada devreye giren spor diş hekimi, spor sonucu oluşan dişte travma, kazave yaralanmaları tedavietmek üzerine yoğunlaşan bir uzmanolarak karşımıza çıkar. Eğer siz de bir sporcuysanız ya da sizin de hayatınızda spor ile yakından ilgilenen tanıdıklarınız, çocuklarınız ya da aile bireyleriniz varsa, spor diş hekimliği kavramı hakkında daha detaylı bilgiye sahip olmak işinize yarayabilir.

Spor Diş Hekimliği Kapsamı Nedir?

Spor diş hekimliği, söz konusu ağız ve diş hastalıkları olduğunda yeni yeni gelişmeye başlayan, ancak önemi bir hayli yüksek olan bir uzmanlık alanıdır. Spor diş hekimlerispor yapma sonucu meydana gelen orofasiyal (oral ve yüzsel) travmave darbeleri koruma altına alma ve tedavi etme ile görevlidirler. Bu travma ve darbelergenellikle dişlerde ve diş çevresi kemiklerde meydana gelebilecek, yumuşak ve sert doku yaralanmalarından oluşur. Spor diş hekimleri, aynı zamanda bu bölgelerde meydana gelen yaralanmalar sonucu oluşabilecek oral rahatsızlıkları da tedavi edebilmektedirler. Spor yaralanmalarının pek çok ciddi dişsel soruna yol açabileceği aşikardır; spor diş hekimlerinin amacı da bu sorunlara olabildiğince hızlı ve profesyonel biçimde çare bulabilmektir.

Spor Diş Hekimliği Neden Önemlidir?

Diş Yaralanması
Diş Yaralanması

Eğer doğrudan fiziksel temasa dayalı bir spor söz konusu ise spor diş hekimliği büyük önem kazanır. Spor yaralanmaları sonucu başvurduğunuz spor diş hekimi, diğer alanlarda uzmanlaşmış dişçilerden farklı olarak koruyucu dişliktasarlayabilir, hastaya özel bir sporcu dişliğitavsiye edebilir ve sporun aktivite seviyesine bağlı olarak doğru diş bakımını ve onarımını sağlayabilir. Unutmamak gerekir ki spor diş hekimliği kapsamında yaralanma ve travmaları önleyebilmek, en az onları tedavi edebilmek kadar önemlidir.

Yalnızca spor diş hekimliği adı altında bir uzmanlık alanının oluşu bile, spor sonrası oluşan diş travması tedavilerinin sadece işin uzmanı tarafından ele alınması gerektiğini kanıtlar niteliktedir. Spor diş hekimliğinde spor kazalarının duygusal yönünü yönetebilmek de, en az fiziksel yönünü yönetebilmek kadar önemlidir. Sporcunun yüzünde oluşabilecek olumsuz yan etkileri minimize etmek, hastanın estetik açıdan kaygı yaşamamasını sağlamak ve ona kendisini adamış olduğu spora en kısa sürede geri döndürme vaadi verebilmek, bir spor diş hekiminin sahip olması gereken kıymetli özellikler arasındadır.

Modern dişçilik anlayışının gelişmesi ve büyümesi ile birlikte spor diş hekimliğinde de pek çok farklı tedavi tekniği ve yöntemi geliştirilmiştir. Hatta ve hatta koruyucu spor diş hekimliği, bir sporcunun sağlığına katkıda bulunan en önemli uzmanlık alanlarından biri olarak kabul görmektedir.

Sporcularda Yaygın Olarak Görülen Diş Travmaları Nelerdir?

Diş Kopması

Sporda alınan bir darbe sonucu diş düşmesi / kopması / çıkması meydana geldiğinde, dikkate alınması gereken en önemli faktör, zamandır. Dişin yeniden yerine yerleştirilmesi arzu ediliyorsa en geç 30 dakika içerisinde diş hekimine ulaşılmalı ve dişin yeniden implant edilmesi denenmelidir. Sporcu, hiçbir koşul altında dişi kendi kendine yerine yerleştirmeyi denememeli, dişi herhangi bir beze sarmamalı ve olabildiğince diş köküne dokunmamalıdır. Dişçiye doğru yol alırken kopan dişi muhafaza etmenin en ideal yolu, onu soğuk sütün içine yerleştirmektir. Eğer soğuk süt bulunamıyorsa bunun için kişinin tükürüğü de kullanılabilir.

Çatlak/Kırık Diş

Spor sonrası oluşan diş travmasında herhangi bir çatlak ya da kırık diş varsa, spor diş hekimi büyük bir ihtimalle tedavi için bir yol haritası çizebilmek adına bir röntgen isteyecektir. Bu röntgen, dişteki çatlağın durumunu, ne yöne doğru ilerleyebileceğini ve ne kadar büyüklükte olduğunu açık ve net bir şekilde gösterecektir. Eğer çatlak ciddi ise ve dişin pulpa dokusuna kadar ulaştıysa, vakit kaybetmeden diş hekimine ulaşmak ve anında tedaviye başlamak gerekir. Orta ve düşük seviye çatlak ya da kırıklarda genellikle dolgu ya da kuron yeterli olabilmektedir. Öte yandan çatlaklar ya da kırıklar diş sinirini etkilediyse, çok daha karmaşık bir tedaviye ihtiyaç duyulabilir. Bu kararı elbette alanında uzman spor diş hekiminiz verecektir.

Dişin Yerinden Çıkması

Eğer sporda meydana gelen bir travma sonrası diş yerinden oynadıysa (ve kopmadıysa), yine hiç vakit kaybetmeden bir an önce dişçiye gitmek elzemdir. Bu durumda dişe kesinlikle dokunulmamalı, yerine oturtulmaya çalışılmamalı ve darbenin hemen akabinde dişin olduğu bölgeye dışarıdan buz uygulanmalıdır. Ortodonti tedavisi gören sporcular, bu gibi durumlarda buz uygulamasının oluşabilecek ağrıları yüksek oranda hafiflettiğini ve tedavi anı gelene kadar bu sayede daha az ağrıya maruz kaldıklarını belirtiyorlar.

Dişler Spor Darbelerinden Nasıl Korunmalı?

Sporcu Dişliği
Sporcu Dişliği

Her şeyden önce şunu belirtmekte fayda vardır ki eğer çocukyaştan itibaren profesyonel spor oynayan bir evladınız varsa, kesinlikle bir spor diş hekimi ile görüşmenizde fayda olacaktır. Hekiminiz, çocuğunuz için özel olarak bir koruyucu dişlik tasarlayabileceği gibi onu alabileceği darbelerden koruyacak bir sporcu dişliği de verebilir.

İster az ister çok olsun; eğer herhangi bir oranda fiziksel temasa dayalı bir spor söz konusu ise sporcu dişliği elzem bir spor malzemesi olarak karşımıza çıkıyor. Bu dişliklersadece ve sadece o hastanın ağız yapısına uygun olacak şekilde üretilir, dişleri, diş etlerini ve çene kemiğini koruma altına alarak sporcuyu yıllar boyu sürebilecek sancılı diş tedavilerinden uzak tutmaya yarar. İstatistiklere göre sporcu dişliği kullanmayan çocuklar, kullanan çocuklara oranla 60 kat daha fazla yaralanma riskine sahiptir. Bu nedenle de çocuğunuz futbol, basketbol, voleybol ya da dövüş sporları gibi aktiviteler ile uğraşıyorsa her daim çenesini ve dişlerini koruyacak bir koruyucu dişlik takması çok önemlidir.

Bahsi geçen buağız koruyucuların üç farklı çeşidi bulunmaktadır: Standart ağız koruyucular, ısıt-ısır yöntemi ile hazırlanan koruyucular ve model üzerinde kişiye özel hazırlanan koruyucular. Standart ağız koruyucuları, genellikle PVC bazlı materyalden üretilir ve hazır olarak satılır; bu iki sebepten dolayı da pek tavsiye edilmez. Isıt-ısır yöntemiile hazırlanan koruyucularise termoplastik materyalden üretilir ve zamanla uyumu azalabilir. Son olarak ağız koruyucular arasında en başarılı sonuçları ortaya koyan kişiye özel ağız koruyucuları da diş hekimi tarafından alınan ağız ölçüsüne göre hazırlanır ve sadece kişiye özel olarak kullanılabilir.

Dişleri spor travmalarından ve darbelerinden korumaya yarayan bir diğer araç da elbette kasktır. Belirli sporlar için özel olarak tasarlanan ve üretilen kasklar, sporcunun kafasına, çenesine ve dişlerine gelebilecek darbeleri emerek darbenin etki alanını ciddi ölçüde azaltır. Alınan bu darbe böylece diş ve çene bölgesine gelene kadar büyük ölçüde yumuşamış olur ve dişler, daha az zarar görme riski altında kalır. Sporcu kasklarının en etkili olduğu sporlar arasında kayak, snowboard ve bisiklet yer almaktadır. (Bisiklet kasklarının altı açık olduğu için diş korumasında kapalı kasklar kadar etkili olmadığını belirtelim.) Kaskın yeterli olmadığı alanlarda kask ile birlikte sporcu dişliği kullanmak da mümkündür.

Spor esnasında darbelerden alınan şoku olabildiğince absorbe eden sporcu kıyafetleri seçmek ve çocuğunuza güvenli, centilmen sporculuk anlayışını aşılamak da onu spor travma ve darbelerinden korumak için alabileceğiniz önlemler arasında yer alır.